CZARNY BEZ
BEZ CZARNY
Sambucus nigra L.
Jest to duży krzew lub niewielkie drzewo z rodziny Przewiertniowatych (Caprifoliaceae),
występujący w Europie oraz zachodniej i środkowej części Azji. W Polsce bardzo pospolity na
niżu i w górach po regiel dolny. Rośnie w lasach, zaroślach, parkach i w pobliżu domostw.
Bez czarny osiąga wysokość do 5 m. Młode gałęzie mają gruby biały rdzeń. Liście nieparzystopierzastosieczne , o 5-7 listkach eliptycznych lub podłużnych, długo zaostrzonych, nierówno piłkowanych. Kwiaty promieniste białe, średnicy 6-9 mm, o silnym nieprzyjemnym zapachu
są zebrane w duże pozorne baldachy. Owoc kulisty, 3-6-nasienny pestkowiec, ciemnofioletowy,
prawie czarny, średnicy 4-6 mm, bardzo podobny do jagody.
Surowiec.
Do celów leczniczych zbiera się w czerwcu rozkwitające kwiatostany i suszy
rozłożone cienką warstwą na półkach lub rozwieszone na drutach w miejscach zacienionych i
przewiewnych. Po wysuszeniu ociera się kwiatostany przez sita i odrzuca szypułki; otrzymuje
się kwiat bzu czarnego - Flos Sambuci. Zbiera się również dojrzałe owoce, gdy w sierpniu nabiorą
lśniącej czarnej barwy. Ścina się całe owocostany i suszy najczęściej w suszarni ogrzewanej,
następnie ociera na sitach, podobnie jak kwiaty, i odrzuca szypułki. Uzyskuje się w ten
sposób owoc bzu czarnego - Fructus Sambuci. Czasem zbiera się również korę z korzeni - Cortex
Sambuci oraz same korzenie tej rośliny - Radix Sambuci. Znaczenie w lecznictwie mają też
liście bzu czarnego - Folium Sambuci.
Podstawowe związki czynne. W kwiatach bzu występują flawonoidy (np. rutyna, kwercetyna,
astragalina i izokwercetyna), kwasy wielofenolowe (np. kawowy i chloro-genowy), kwasy
organiczne (np. walerianowy i ferulowy), garbniki, ślady olejku eterycznego, nieznany bliżej
związek zwiększający wydzielanie potu, produkty rozpadu glikozydu sambunigryny i sole
mineralne (do 9%).
W owocach znaleziono około 20% cukrów redukujących i 3,5% pektyn, około 3% garbników,
zespół 3 barwników antocyjanowych, kwasy wielofenolowe, kwasy organiczne, jak jabłkowy,
askorbowy (witamina C), witaminy z grupy B, karotenoidy oraz sole mineralne.
Działanie. Kwiaty bzu czarnego działają napotnie, na skutek pobudzenia ośrodków regulujących
wydzielanie potu. Wykazują także słabe działanie moczopędne, które przypisuje się obecności flawonoidów. Związki te uszczelniają ściany naczyń włosowatych i
jednocześnie zwiększają ich elastyczność. Jest to charakterystyczne dla obecnych w surowcu
związków o własnościach witaminy P (rutyna). Dzięki temu flawonoidy zapobiegają przenikaniu
osocza i krwinek czerwonych na zewnątrz włośniczek.
Owoce bzu czarnego wykazują łagodne działanie napotne, moczopędne i przeczyszczające.
Należą do wartościowych leków usuwających z organizmu wraz z potem, moczem i kałem
szkodliwe produkty przemiany materii oraz egzogenne toksyny. Godne uwagi jest również ich
działanie przeciwbólowe, polegające na opóźnianiu reakcji bólowej pochodzenia ośrodkowego.
Jest ono wprawdzie około 160 razy słabsze od morfiny, ale nie wywołuje zależności i dlatego
owoc bzu czarnego może mieć szersze zastosowanie jako pomocniczy lek przeciwbólowy.
Ostatnio odkryto w liściach bzu czarnego substancje zwiększające odporność na choroby
zakaźne.
Działania niepożądane. W dwkach terapeutycznych surowiec nie wywołuje działania szkodliwego.
Zastosowanie. Odwary z kwiatów bzu czarnego stosuje się wewnętrznie jako środek napotny
w chorobach z podwyższoną temperaturą, także jako uzupełniający lek moczopędny oraz w
chorobach przebiegających ze zwiększeniem przepuszczalności włosowatych naczyń krwionośnych.
Zewnętrznie służą do płukania w anginie oraz zapaleniu jamy ustnej i gardła, a także do
okładów w zapaleniu spojówek i brzegów powiek. Czasem wykorzystuje się je do kąpieli kosmetycznych.
Kwiaty bzu czarnego są składnikiem mieszanki ziołowej Pyrosan (Herbapol),
stosowanej pomocniczo jako lek napotny i przeciwgorączkowy.
Odwary z owoców bzu podaje się doustnie jako środek odtruwający i ułatwiający usuwanie
z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii, zwłaszcza w chorobie gośćcowej,
chorobach zakaźnych i niektórych schorzeniach skórnych, również jako nieswoisty wspomagający
środek przeciwbólowy w rwie kulszowej, zapaleniu nerwu trójdzielnego i bólach newralgicznych.
W połączeniu z innymi surowcami zielarskimi owoc bzu stanowi łagodny środek
przeczyszczający.
Owoce bzu czarnego są składnikiem granulatu ziołowego Betagran (Herbapol) i płynu Betasol
(Herbapol), stosowanych jako środki pomocnicze w łuszczycy. Są również składnikiem
mieszanek ziołowych Normosan (Herbapol) i Neonormosan (Herbapol), używanych w zaparciach.
Przetwory.
Pić 1/3-1/2 szklanki 2-3 razy dziennie między posiłkami jako środek moczopędny. Jako
środek napotny i przeciwgorączkowy wypić wieczorem po posiłku szklankę odwaru z dodatkiem
1-2 łyżek syropu malinowego. Odwar z kwiatów bzu z dodatkiem 1/2 łyżeczki Azulanu
można stosować zewnętrznie do okładów i płukania jamy ustnej.
szklanki wody gorącej i ogrzewać do wrzenia. Gotować łagodnie pod przykryciem 3-5 min.
Odstawić na 10-15 min i przecedzić. Pić 3-4 razy dziennie między posiłkami po 3/4-1 szklanki
jako środek moczopędny.
Bez czarny (wg. A. Lonicerusa, 1564) i przecedzić. Pić możliwie gorący odwar 2-3 razy dziennie 1 szklankę po jedzeniu jako pomocniczy środek przeciwgorączkowy i napotny. Wieczorem wskazane jest wypicie w łóżku do 2 szklanek gorącego odwaru o dodatkiem 2-3 łyżek syropu malinowego.
Pić 1/3 szklanki 2-4 razy dziennie między posiłkami jako środek moczopędny lub 1/2 - 2/3
szklanki po jedzeniu jako środek przeciwbólowy i ułatwiający wypróżnienie. Działanie przeciwbólowe można zwiększyć, dodając 1-2 łyżki soku z owoców bzu czarnego.
W przypadku nerwobólu lub migreny sporządzić odwar z 4 łyżek owoców w 11/2 szklanki
wody i wypić w ciągu dnia w 2-3 porcjach.
wyciskać w płóciennym woreczku. Otrzymany sok pozostawić do odstania, przecedzić, dodać
cukru w proporcji 1:1, gotować kilka minut i rozlać do butelek lub słoików. Pozostały miąższ
włożyć do naczynia, dodać cukru, gotować powoli kilka minut i gotowe powidła przełożyć do słoików. Sok pić 2-3 razy dziennie po 1-2 łyżek jako środek pomocniczy w nerwobólach, zapaleniu korzonków nerwowych, również w grypie, przeziębieniach i lekkich zaburzeniach trawiennych. Powidła spożywać w tym samym
celu 1-4 razy dziennie po 1 łyżeczce. Również jako dodatek do konfitur, przecierów i kompotów.
(Aleksander Ożarowski i Wacław Jaroniewski "Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie")
Sambucus nigra L.
Jest to duży krzew lub niewielkie drzewo z rodziny Przewiertniowatych (Caprifoliaceae),
występujący w Europie oraz zachodniej i środkowej części Azji. W Polsce bardzo pospolity na
niżu i w górach po regiel dolny. Rośnie w lasach, zaroślach, parkach i w pobliżu domostw.
Bez czarny osiąga wysokość do 5 m. Młode gałęzie mają gruby biały rdzeń. Liście nieparzystopierzastosieczne , o 5-7 listkach eliptycznych lub podłużnych, długo zaostrzonych, nierówno piłkowanych. Kwiaty promieniste białe, średnicy 6-9 mm, o silnym nieprzyjemnym zapachu
są zebrane w duże pozorne baldachy. Owoc kulisty, 3-6-nasienny pestkowiec, ciemnofioletowy,
prawie czarny, średnicy 4-6 mm, bardzo podobny do jagody.
Surowiec.
Do celów leczniczych zbiera się w czerwcu rozkwitające kwiatostany i suszy
rozłożone cienką warstwą na półkach lub rozwieszone na drutach w miejscach zacienionych i
przewiewnych. Po wysuszeniu ociera się kwiatostany przez sita i odrzuca szypułki; otrzymuje
się kwiat bzu czarnego - Flos Sambuci. Zbiera się również dojrzałe owoce, gdy w sierpniu nabiorą
lśniącej czarnej barwy. Ścina się całe owocostany i suszy najczęściej w suszarni ogrzewanej,
następnie ociera na sitach, podobnie jak kwiaty, i odrzuca szypułki. Uzyskuje się w ten
sposób owoc bzu czarnego - Fructus Sambuci. Czasem zbiera się również korę z korzeni - Cortex
Sambuci oraz same korzenie tej rośliny - Radix Sambuci. Znaczenie w lecznictwie mają też
liście bzu czarnego - Folium Sambuci.
Podstawowe związki czynne. W kwiatach bzu występują flawonoidy (np. rutyna, kwercetyna,
astragalina i izokwercetyna), kwasy wielofenolowe (np. kawowy i chloro-genowy), kwasy
organiczne (np. walerianowy i ferulowy), garbniki, ślady olejku eterycznego, nieznany bliżej
związek zwiększający wydzielanie potu, produkty rozpadu glikozydu sambunigryny i sole
mineralne (do 9%).
W owocach znaleziono około 20% cukrów redukujących i 3,5% pektyn, około 3% garbników,
zespół 3 barwników antocyjanowych, kwasy wielofenolowe, kwasy organiczne, jak jabłkowy,
askorbowy (witamina C), witaminy z grupy B, karotenoidy oraz sole mineralne.
Działanie. Kwiaty bzu czarnego działają napotnie, na skutek pobudzenia ośrodków regulujących
wydzielanie potu. Wykazują także słabe działanie moczopędne, które przypisuje się obecności flawonoidów. Związki te uszczelniają ściany naczyń włosowatych i
jednocześnie zwiększają ich elastyczność. Jest to charakterystyczne dla obecnych w surowcu
związków o własnościach witaminy P (rutyna). Dzięki temu flawonoidy zapobiegają przenikaniu
osocza i krwinek czerwonych na zewnątrz włośniczek.
Owoce bzu czarnego wykazują łagodne działanie napotne, moczopędne i przeczyszczające.
Należą do wartościowych leków usuwających z organizmu wraz z potem, moczem i kałem
szkodliwe produkty przemiany materii oraz egzogenne toksyny. Godne uwagi jest również ich
działanie przeciwbólowe, polegające na opóźnianiu reakcji bólowej pochodzenia ośrodkowego.
Jest ono wprawdzie około 160 razy słabsze od morfiny, ale nie wywołuje zależności i dlatego
owoc bzu czarnego może mieć szersze zastosowanie jako pomocniczy lek przeciwbólowy.
Ostatnio odkryto w liściach bzu czarnego substancje zwiększające odporność na choroby
zakaźne.
Działania niepożądane. W dwkach terapeutycznych surowiec nie wywołuje działania szkodliwego.
Zastosowanie. Odwary z kwiatów bzu czarnego stosuje się wewnętrznie jako środek napotny
w chorobach z podwyższoną temperaturą, także jako uzupełniający lek moczopędny oraz w
chorobach przebiegających ze zwiększeniem przepuszczalności włosowatych naczyń krwionośnych.
Zewnętrznie służą do płukania w anginie oraz zapaleniu jamy ustnej i gardła, a także do
okładów w zapaleniu spojówek i brzegów powiek. Czasem wykorzystuje się je do kąpieli kosmetycznych.
Kwiaty bzu czarnego są składnikiem mieszanki ziołowej Pyrosan (Herbapol),
stosowanej pomocniczo jako lek napotny i przeciwgorączkowy.
Odwary z owoców bzu podaje się doustnie jako środek odtruwający i ułatwiający usuwanie
z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii, zwłaszcza w chorobie gośćcowej,
chorobach zakaźnych i niektórych schorzeniach skórnych, również jako nieswoisty wspomagający
środek przeciwbólowy w rwie kulszowej, zapaleniu nerwu trójdzielnego i bólach newralgicznych.
W połączeniu z innymi surowcami zielarskimi owoc bzu stanowi łagodny środek
przeczyszczający.
Owoce bzu czarnego są składnikiem granulatu ziołowego Betagran (Herbapol) i płynu Betasol
(Herbapol), stosowanych jako środki pomocnicze w łuszczycy. Są również składnikiem
mieszanek ziołowych Normosan (Herbapol) i Neonormosan (Herbapol), używanych w zaparciach.
Przetwory.
- Odwar z kwiatów bzu: 1-11/2 łyżki kwiatów zalać 1 szklanką wody zimnej i
Pić 1/3-1/2 szklanki 2-3 razy dziennie między posiłkami jako środek moczopędny. Jako
środek napotny i przeciwgorączkowy wypić wieczorem po posiłku szklankę odwaru z dodatkiem
1-2 łyżek syropu malinowego. Odwar z kwiatów bzu z dodatkiem 1/2 łyżeczki Azulanu
można stosować zewnętrznie do okładów i płukania jamy ustnej.
- Zioła moczopędne z kwiatem b z u: zmieszać po 20 g kwiatów bzu czarnego, kwiatów wiązówki
szklanki wody gorącej i ogrzewać do wrzenia. Gotować łagodnie pod przykryciem 3-5 min.
Odstawić na 10-15 min i przecedzić. Pić 3-4 razy dziennie między posiłkami po 3/4-1 szklanki
jako środek moczopędny.
- Zioła Pyrosan (Herbapol): 2-21/2 łyżki mieszanki zalać 2-3 szklankami wody gorącej.
Bez czarny (wg. A. Lonicerusa, 1564) i przecedzić. Pić możliwie gorący odwar 2-3 razy dziennie 1 szklankę po jedzeniu jako pomocniczy środek przeciwgorączkowy i napotny. Wieczorem wskazane jest wypicie w łóżku do 2 szklanek gorącego odwaru o dodatkiem 2-3 łyżek syropu malinowego.
- Odwar z owoców bzu czarnego: 1-2 łyżki owoców zalać 1 szklanką wody zimnej. Ogrzewać
Pić 1/3 szklanki 2-4 razy dziennie między posiłkami jako środek moczopędny lub 1/2 - 2/3
szklanki po jedzeniu jako środek przeciwbólowy i ułatwiający wypróżnienie. Działanie przeciwbólowe można zwiększyć, dodając 1-2 łyżki soku z owoców bzu czarnego.
W przypadku nerwobólu lub migreny sporządzić odwar z 4 łyżek owoców w 11/2 szklanki
wody i wypić w ciągu dnia w 2-3 porcjach.
- Sok z owoców bzu: dojrzałe, umyte i przebrane owoce bzu czarnego ogrzewać w naczyniu,
wyciskać w płóciennym woreczku. Otrzymany sok pozostawić do odstania, przecedzić, dodać
cukru w proporcji 1:1, gotować kilka minut i rozlać do butelek lub słoików. Pozostały miąższ
włożyć do naczynia, dodać cukru, gotować powoli kilka minut i gotowe powidła przełożyć do słoików. Sok pić 2-3 razy dziennie po 1-2 łyżek jako środek pomocniczy w nerwobólach, zapaleniu korzonków nerwowych, również w grypie, przeziębieniach i lekkich zaburzeniach trawiennych. Powidła spożywać w tym samym
celu 1-4 razy dziennie po 1 łyżeczce. Również jako dodatek do konfitur, przecierów i kompotów.
(Aleksander Ożarowski i Wacław Jaroniewski "Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie")
Komentarze
Prześlij komentarz